|
| |
D¸ch Th½ và Th½ D¸ch (
Bài 2)
Thu¥n Lß½ng Vû vån Toàn
Nß¾c Vi®t Nam ta ðã du nh§p thi ca cüa mµt
s¯ qu¯c gia nhß Pháp, Anh,...nhßng nhi«u nh¤t là Trung Hoa. Ngoài nhæng bài c±
phong, mµt s¯ th½ Ð߶ng ðã ðßþc ông cha ta xßa ngâm v¸nh trong nhæng lúc
nhàn ðàm, trà dß tØu h§u.
Riêng ng߶i Trung Hoa thì có th¬ nói không mµt thanh niên nam cûng nhß næ
ðã h÷c xong b§c trung h÷c mà không biªt ðªn bài th½ th¤t ngôn bát cú
Hoàng HÕc Lâu cüa Thôi Hi®u. Tác giä bài th½ ð§u tiªn sî và làm quan ð¶i
Ð߶ng Huy«n Tông thª kÖ thÑ VIII .
L¥u Hoàng HÕc không rõ xây dñng t× nåm nào, hi®n còn · trên gh«nh ðá
Hoàng HÕc thuµc huy®n Vû Xß½ng tïnh H° B¡c.
Bài th½ ðßþc ð« trên vách l¥u. Tß½ng truy«n Phí Vån Vi, mµt tu sî ð¡c
ðÕo thành tiên ðã t× n½i ðây cßÞi hÕc vàng bay ði, do ðó mà có cái
tên là l¥u Hoàng HÕc.
Lý BÕch ðã có l¥n du ngoÕn ðªn n½i ðây, ð÷c bài th½, không tiªc l¶i
khen ngþi và chï ð« hai câu th½ · dß¾i:
Nhãn ti«n hæu cänh ðÕo b¤t ð¡c,
Thôi Hi®u ð« thi tÕi thßþng ð¥u.
(trß¾c m¡t có cänh ð©p mà không nói lên ðßþc. Thôi Hi®u ðã ð« th½
trên kia r°i- ngø ý: th½ hay quá r°i còn gì mà nói næa)
Ng߶i ta cûng k¬ r¢ng nåm 1972 T±ng th¯ng MÛ Richard Nixon sang thåm Trung
Cµng, ðßþc Mao TrÕch Ðông dçn ði xem l¥u Hoàng HÕc, và khi ðÑng trß¾c
cänh ðã ngâm bài Hoàng HÕc Lâu cho Mao sªnh sáng nghe. Âu cûng là mánh khoé
cüa nhà ngoÕi giao không ngoài møc ðích ve vãn. Qua câu chuy®n này ðü biªt
ng߶i Trung Hoa trân tr÷ng bài th½ Hoàng HÕc Lâu cüa Thôi Hi®u biªt là
ch×ng nào.
Nguyên tác: Hoàng HÕc Lâu
Tích nhân dî th×a hoàng hÕc khÑ
ThØ ð¸a không dß Hoàng HÕc Lâu.
Hoàng hÕc nh¤t khÑ b¤t phøc phän,
BÕch vân thiên täi không du du.
Tình xuyên lình l¸ch Hán dß½ng thø,
Phß½ng thäo thê thê Anh vû châu.
Nh§t mµ hß½ng quan hà xÑ th¸,
Yên ba giang thßþng sØ nhân s¥u.
D¸ch nghîa:
Ng߶i xßa ðã cßÞi hÕc vàng bay ði,
N½i ðây chï còn lÕi l¥u Hoàng HÕc:
HÕc vàng mµt khi bay ði ðã không tr· lÕi
Mây tr¡ng ngàn nåm vçn phiêu diêu trên không
Lòng sông quang tÕnh in rõ cây ð¤t Ðß½ng Hán
Cö xanh mß¾t · bãi sông Anh Vû,
Tr¶i v« chi«u t¯i, tñ höi quê nhà n½i ðâu?
Khói sóng trên sông khiªn ai bu°n s¥u.
Chú thích:
Hán Dß½ng là mµt ð¸a danh
Châu = c°n, bãi sông. Bãi sông này có tên là Anh Vû.
Anh Vû = ta quen g÷i là con v©t ( perroquet, parrot)
Bài d¸ch I Hoàng HÕc Lâu
Ng߶i ði cßÞi hÕc t× xßa,
Фt này Hoàng HÕc còn lßa mµt l¥n.
HÕc vàng ði m¤t t× lâu,
Ngàn nåm mây tr¡ng mµt m¥u mênh mông.
Hán Dß½ng cây bóng lòng sông,
Bãi kia Anh Vû, cö trông xanh rì.
Chi«u hôm lai láng lòng quê,
Khói lan sóng v², ü ê n²i s¥u.
Tr¥n Tr÷ng Kim
Theo ý ng߶i viªt bài này thì d¸ch giä nên chú tâm ðªn hai câu thñc, gói
ghém cái ý ð¯i chiªu ''nh¤t khÑ'' và ''thiên täí', hay nói cách khác cái
''khoänh kh¡c'' ð¯i v¾i cái ''miên tr߶ng''. Ng߶i ð¶i, vi®c ð¶i nói
chung thì cái gì cûng mòn möi, cûng qua ði, cûng xoá nhoà ( Tout lasse, tout
passe, tout s'efface).
'' Yên'' d¸ch là khói nhßng ð×ng hi¬u nhß trong câu ''Không có lØa sao có
khóí'. Ðây chï là h½i nß¾c b¯c lên. T× '' yên ba" th߶ng gþi cái ý
cô t¸ch. '' Lßa", tiªng c± ít còn dùng, có nghiã nhß lßu lÕ¸
Dß¾i ðây cûng là mµt bài th½ d¸ch khác theo th¬ løc bát:
Bài d¸ch II L¥u Hoàng hÕc
Ng߶i xßa cßÞi hÕc bay ði,
Tr½ l¥u Hoàng HÕc còn gì næa ðâu!
Mµt ði hÕc chÆng quay ð¥u,
Ngàn nåm mây tr¡ng mµt màu phiêu diêu.
Hán Dß½ng cây c¯i mÛ mi«u,
Bãi xa Anh Vû, bóng chi«u cö xanh.
Hoàng hôn ðâu bóng quê mình?
Khói lan sóng nß¾c, bu°n tênh ai ng߶ï?
Vån Toàn
Làm sao c¡t nghiã ðßþc l¶i th½? Mµt câu höi ðßþc ð£t ra: ''Bài Hoàng
hÕc lâu vì sao ðßþc ca tøng và lßu truy«n? Cái gì thì cûng có cái lý cüa
nó.
BÕch-cß-d¸, mµt nhà th½ cñ phách ð¶i Ð߶ng ðã t×ng nói: ''vån viªt
phäi hþp v¾i m²i th¶i ðÕi, thi ca phäi sát v¾i ð« tài"- nói cách khác
là vån chß½ng nói chung phäi hi®n thñc (réel, concret). ThØ xét xem bài Hoàng
hÕc lâu có nhæng ði¬m chính yªu này không?
Cái chuy®n ng߶i xßa ð¡c ðÕo cßÞi hÕc v« tr¶i khöi c¥n phäi chÑng minh
vì muôn ngàn nåm sau vçn chï là truy«n thuyªt (une légende). Cái hi®n ra
trß¾c m¡t vçn là l¥u Hoàng HÕc. Mµng và thñc qu¤n quít l¤y nhaø Th¥n
thoÕi v¾i vªt tích g¡n li«n v¾i nhau. HÕc vàng bay ði không h« tr· lÕi trong
khi ðó mây tr¡ng vçn n±i trôi trên b¥u tr¶i trß¾c nhß sau ðâu khác.
B¯i cänh cho chü ð« ð¥y màu s¡c, ð߶ng nét, mây tr¡ng bay, dòng sông lung
linh, bóng cây trên b¶ in rõ nét, cö xanh mß¾t mµt màu, có th¬ nói ð߶ng
nét và màu s¡c hoà ði®u ( s'harmoniser) bao quát cä tr¶i cao ð¤t th¤p.
Cûng nên nói thêm th¶i gian l£ng l¨ trôi, thoáng mµt cái tr¶i ðã tr· v«
chi«u - nh§t mµ - mà xßa nay cái cänh chi«u tà vçn th߶ng gieo vào lòng
ng߶i mµt n²i bu°n xa v¡ng nh¤t là v¾i kë tha hß½ng.
Ti®n ðây xin chép thêm m¤y bài th½ d¸ch khác g÷i là ''ðông có mây, tây
có sao".
Bài d¸ch III Hoàng HÕc Lâu
Ng߶i xßa cßÞi hÕc biªt ði ðâu?
Hoàng hÕc tr½ ðây mµt mái l¥u.
Bi«n bi®t hÕc vàng không tr· lÕi,
Phiêu diêu mây tr¡ng vçn trên ð¥u.
Sông quang rõ nét Dß½ng Hán thø.
Cö mß¾t xanh màu Anh Vû châu.
Quê cû chi«u tà ðâu chÆng th¤y.
Trên sông khói sóng khiªn ai s¥u.
Vån Toàn
Bài d¸ch IV L¥u Hoàng hÕc
HÕc vàng ai cßÞi ði ðâu?
Mà nay Hoàng HÕc riêng l¥u còn tr½.
HÕc vàng ði m¤t t× xßa,
Nghìn nåm mây tr¡ng bây gi¶ còn bay.
Hán Dß½ng sông tÕnh cây bày,
Bãi xa Anh Vû xanh ð¥y cö non.
Quê hß½ng khu¤t bóng hoàng hôn.
Trên sông khói sóng cho bu°n lòng aï.
Tän Ðà
Bài d¸ch V L¥u Hoàng hÕc
Ng߶i xßa cßÞi hÕc ðã lên mây,
L¥u hÕc còn suông v¾i ch¯n này.
Mµt v¡ng hÕc vàng xa lánh hÆn
Ngàn nåm mây bÕc v¦n v½ bay.
Vàng gieo bên Hán, ngàn cây hØng
Xanh ng¡t châu Anh, l¾p cö dày.
Tr¶i t¯i quê nhà ðâu tá nhï?
Ð¥y sông khói sóng gþi ni«m tây!
Ngô T¤t T¯
Các cø Tr¥n Tr÷ng Kim, Tän Ðà, Ngô T¤t T¯ ð«u là nhæng b§c thâm nho, lÕi
sính d¸ch th½ Ð߶ng. Mình, h§u b¯i, cûng thØ d¸ch ch½i, mon men lên chiªu
các cø cûng là mµt ngÕo mÕn nhï?
Ь kªt lu§n, ng߶i viªt nghî r¢ng m²i bài th½ d¸ch có cái hay, cái khéo
riêng. Ð÷c nguyên tác cüa Thôi Hi®u ng߶i viªt cho r¢ng cái ði«u khiªn
mãi mãi v« sau cäm ðµng lòng ng߶i là cái ý r¤t m½ h°, bàng bÕc là
''thiên vçn tr߶ng, ð¸a vçn cØu" mà chï con ng߶i, vi®c ng߶i xu¤t
hi®n trong khoänh kh¡c r°i m¤t bóng th§t ðáng bu°n. Kë tu hành ð¡c ðÕo
lên tiên. Sao ta cÑ l¦n qu¦n v¾i cuµc s¯ng, c½ kh± v¾i công danh sñ nghi®p,
qu¤n quít v¾i vþ con, kh± løy vì thß½ng nhà nh¾ nß¾c? Nhßng thØ höi ðã
m¤y ng߶i tu d¡c ðÕo hay chï có b« ngoài mà lòng trí vçn ¤n vß½ng,
vß½ng v¤n sñ ð¶i nhï?
Vån Toàn
|